BESTUUR
Intro
Bestuur, en meer bepaald goed bestuur is een hot topic op de (inter)nationale sportagenda. Dit mede door talrijke (recente) schandalen waarmee het sportlandschap wereldwijd en overheen sporten werd geconfronteerd (Geeraert & Drieskens, 2016). Ook binnen het PrOFS project werden fraudeschandalen onderzocht, waaronder de zaak Propere Handen*, de Maestro** case en de zaak Zheyun Ye***.
In Vlaanderen werd er al heel wat werk verricht rond goed bestuur in de sportsector. Zo bestaat er de Code Goed Bestuur voor Vlaamse Sportfederaties. Goed bestuur is een belangrijke bouwsteen in de preventie van sportgerelateerde fraude, aangezien het toestaat gepaste antwoorden te geven op uitdagingen - en dus ook fraude - waarmee verschillende sportorganisaties geconfronteerd worden (Geeraert & Drieskens, 2016). Binnen PrOFS onderzochten we de kwetsbaarheden op organisatieniveau en formuleerden we aanbevelingen voor managers, bestuursleden, en policy makers. Meer hierover weten? Lees verder!
Bestuur op niveau van sportorganisaties
Sportgerelateerde fraude vindt zelden plaats in een sociaal vacuüm. Meestal gebeurt het binnen een specifieke organisatorische context (vb., sportclub, sportfederatie). Dit maakt (goed) bestuur des te belangrijker in de context van fraudepreventie. Het PrOFS onderzoek richtte zich op de formele en informele context van sportorganisaties. We onderzochten welke kwetsbaarheden in beide contexten kunnen ontstaan. Daarnaast keek PrOFS naar manieren waarop sportorganisaties zich kunnen wapenen tegen sportgerelateerde fraude.
Formele context sportorganisaties
De formele context van sportorganisaties verwijst naar officiële en gestandaardiseerde processen die vorm geven aan het bestuur en de dagdagelijkse werking. De formele context verwijst onder andere naar controlemechanismen. Dit kan gaan van ethische codes tot externe audits en een klokkenluidersbeleid.
Wat zijn de kwetsbaarheden in de formele context van sportorganisaties?
De formele context bestaat onder andere uit de controlemechanismen of ethische programma’s. Deze bestaan uit verschillende takken (o.a., ethische code, intern reglement, opleidingen, sanctioneringsbeleid, klokkenluidersbeleid...). (Sport) organisaties die ethische programma’s in grote mate implementeren worden minder geconfronteerd met onethisch gedrag en fraude (Kaptein, 2015). Maar, de effectiviteit van ethische programma’s in sportorganisaties is beperkt door de mate waarin er een draagvlak is voor deze ethische programma’s. Bovendien blijkt uit PrOFS onderzoek dat ethische programma’s een indirecte rol hebben in de preventie van fraude. Dit betekent echter niet dat ze onbelangrijk zijn.
Andere kwetsbaarheden in de formele context kunnen betrekking hebben op de organisatiecapaciteit, zoals de financiële capaciteit, die verwijst naar het vermogen van sportorganisaties om hun verplichtingen na te komen en financieel gezond te blijven (Hall et al., 2003). Maar ook de personeelscapaciteit, planningscapaciteit en netwerkcapaciteit (Wicker et al., 2022) horen hierbij.
Aanbevelingen PrOFS
Uit PrOFS onderzoek blijkt dat niet één maatregel, maar net het samengaan van verschillende controlemaatregelen het meest effectief is bij het tegengaan van fraude. Voorbeelden van controlemechanismen zijn:
Intern beleid en procedures geven richtlijnen voor acceptabel gedrag en helpen fraude voorkomen. Regelmatige updates en communicatie door het management van sportorganisaties zijn essentieel voor de effectiviteit ervan.
Interne controles kunnen de kans op fraude verminderen door het creëren van checks and balances die het moeilijk maken voor individuen om fraude te plegen zonder ontdekt te worden.
Interne audits evalueren onafhankelijk de effectiviteit van interne controles en bestuursprocessen binnen een sportorganisatie. Interne audits helpen bij het identificeren van kwetsbaarheden en geven aanbevelingen om fraude te detecteren en te voorkomen.
Externe audits beoordelen onafhankelijk de financiële verklaringen en interne controles van een organisatie. Ze bieden een objectieve kijk op de financiële gezondheid en mogelijke frauderisico's.
Een klokkenluidersbeleid (vb. op het niveau van een sportfederatie) stelt mensen in staat vertrouwelijk en zonder angst voor vergelding te melden. Een klokkenluidersbeleid kan de opsporing en aanpak van fraude bevorderen.
Een API (op het niveau van sportclubs), kan dienen als intern meldpunt om onethisch gedrag - waaronder fraude - te melden.
Leden voorzien van kennis en vaardigheden over het herkennen en voorkomen van fraude. Geïnformeerde leden zijn beter in staat om waarschuwingssignalen van fraude te herkennen en weten hoe ze moeten reageren, wat de algemene fraudepreventiecapaciteit van de organisatie verbetert.
(Publieke) initiatieven gericht op het vergroten van de kennis van frauderisico's. Dergelijke campagnes kunnen de maatschappij bewust maken over de bedreigingen en gevolgen van fraude.
Een set richtlijnen die normen en waarden vastlegt voor het gedrag van leden, coaches en bestuur enz. Creëer een draagvlak voor de ethische code. Een ethische code is slechts nuttig wanneer de personen in de sportclub ook weten wat hier in staat, er voeling mee hebben, en achter de principes staan. Zorg ervoor dat de leidinggevenden binnen de club de waarden ook uitdragen in hun dagelijkse handelingen.
TOOL ALERT
Binnen het PrOFS project werd een e-learning en zelfevaluatieinstrument ontwikkeld voor sportclubbestuurders voor het herkennen en voorkomen van matchfixing en zwartgeld. Klik hier voor meer info!