ONDERZOEKSTHEMA'S
OORZAKEN & GEVOLGEN
PrOFS onderzoek wijst op een gemotiveerde dader, een geschikt doelwit, en gebrek aan een capabele beschermer als belangrijke oorzaken van fraude en op gevolgen voor individuen, organisaties, en de overheid.
WETGEVING
Op vlak van wetgeving werd er binnen PrOFS onderzoek gedaan naar juridische kwetsbaarheden voor matchfixing, het witwassen van geld, fraude met transfers en mensenhandel.
BESTUUR
Op vlak van wetgeving werd er binnen PrOFS onderzoek gedaan naar juridische kwetsbaarheden voor matchfixing, het witwassen van geld, fraude met transfers en mensenhandel.
TOERNOOIDESIGN
De wijze waarop sportcompetities worden georganiseerd kunnen sportfraude makkelijker maken of net belemmeren. PrOFS brengt in kaart hoe keuzes in tornooi design de opportuniteiten voor sportfraude beïnvloeden.
BESTUUR
Op vlak van wetgeving werd er binnen PrOFS onderzoek gedaan naar juridische kwetsbaarheden voor matchfixing, het witwassen van geld, fraude met transfers en mensenhandel.
GEÏNTEGREERD MODEL TER PREVENTIE VAN FRAUDE IN SPORT
MICRO NIVEAU
Kwetsbaarheden kunnen zich afspelen op het individuele niveau
MESO NIVEAU
Kwetsbaarheden kunnen zich afspelen binnen (sport)organisaties
Het PrOFS project is een 4-jarig multidisciplinair onderzoeksproject, dat gefinancierd werd door de Vlaamse overheid (FWO). Verschillende disciplines (recht, criminologie, economie, psychologie, sportmanagement, en sportpedagogiek) benaderden het complexe fenomeen van fraude in sport vanuit macro- (systeem en wetgeving), meso- (organisatie) en micro- (individu) niveau. Het project beoogde een systemische verandering, die mogelijk werd gemaakt door de nauwe samenwerking tussen onderzoek en praktijk. Zowel theoretische inzichten als handige tools werden ontwikkeld.
KWETSBAARHEDEN
Sportclubs kunnen meegaan in bijvoorbeeld matchfixing om degradatie te voorkomen of promotie te vermijden, vanwege vriendschappen, of uit praktische overwegingen (v.b., om lange reistijden te vermijden). Uit PrOFS onderzoek blijkt ook dat sportieve motivaties aan de grondslag liggen van verschillende andere vormen van fraude in sport, zoals licentiefraude of subsidiefraude. Door zich in te laten met dergelijke fraude, kunnen clubs over meer financiële middelen beschikken. Deze middelen kunnen ingezet worden om betere sporters of trainers aan te trekken, bijvoorbeeld door hen een hogere vergoeding of beter materiaal te beloven. Dit geeft de frauduleuze clubs een concurrentievoordeel ten opzichte van clubs die zich aan de regels houden (Gotelaere & Paoli, forthcoming).
Uit PrOFS onderzoek blijkt dat vooral clubs in financiële moeilijkheden gemotiveerd waren om criminele externe investeringen aan te nemen. Op deze manier konden zij een licentie verkrijgen of hun faillissement voorkomen (Struyve et al., 2024). Uit ons onderzoek blijkt ook dat financiële motivaties een rol kunnen spelen bij verschillende andere vormen van fraude in sport. Zo werd gevonden dat bijvoorbeeld het ontvangen van een hogere vergoeding of het behouden van een uitkering als motivatie gegeven wordt voor het plegen van verschillende soorten fraude in de sport, zoals fiscale fraude of sociale zekerheidsfraude, en dat zelfs het witwassen van geld hieraan gelinkt kan worden (Gotelaere & Paoli, forthcoming).
Sport-gerelateerde fraude kan politiek gemotiveerd zijn (vb., fraude met de rechten om sport mega-events te organiseren). Concrete voorbeelden van politieke motivaties die tot fraude kunnen leiden zijn onder andere: sport gebruiken als propaganda (v.b., sportwashing, integrity washing van een bepaald politiek regime/ ideologie), sport gebruiken als diplomatisch wapen (v.b., sport als ‘soft power’), het garanderen van (financiële) voordelen voor bepaalde regio’s; persoonlijke voordelen voor politici/ partijen...
Fraude kan ook gepleegd worden uit ‘convenience’, met andere woorden uit ‘gemak’. Dit houdt in dat doelen (sportief, financieel) op een zo efficiënt mogelijke manier behaald worden (met een minimum aan tijd, moeite en middelen). Onnodige lasten worden zoveel mogelijk vermeden. ‘Convenience’ of gemak helpt ons ook te verklaren waarom deviante paden worden verkozen boven legale alternatieven. In dit geval kan de motivatie voor fraude simpelweg zijn dat het gemakkelijker is om bijvoorbeeld een trainer in het zwart uit te betalen dan om alle bureaucratische, administratieve zaken correct af te handelen (Gottschalk, 2018; Souvenir et al. [forthcoming]).
AANBEVELINGEN
Uit PrOFS onderzoek en de literatuur blijkt dat financiële voorwaarden voor bijvoorbeeld atleten ervoor kunnen zorgen dat spelers minder geneigd zijn over te gaan tot fraude (Struyve et al., 2024).
Voorzie een (afdwingbaar) intern (tucht)reglement waarin regels op een ondubbelzinnige wijze worden weergegeven. Voorzie ook procedures om niet-naleving van de afspraken te behandelen. Zorg dat thema’s die aan fraude zijn gerelateerd ook expliciet worden opgenomen in deze reglementen. Geef als leidinggevende voldoende aandacht aan sensibilisering rond ethische topics, waaronder fraude. Dit draagt bij aan de transparantie van de organisatie.
Het PrOFS onderzoeksteam ontwikkelde een Fraude Perceptie-index. Dit is een meetinstrument dat per federatie kan nagaan welke types fraude voorkomen, wie betrokken is, hoe moreel acceptabel fraude gepercipieerd wordt, of en waar er gemeld wordt, enz. Deze inzichten kunnen sportfederaties helpen en motiveren om een beleid te ontwikkelen / voeren m.b.t. fraudepreventie.
MACRO NIVEAU
Kwetsbaarheden kunnen zich afspelen in (sport)systemen en wetgeving
KWETSBAARHEDEN
De literatuur toont aan dat investeringen in sport vaak gedreven worden door commerciële doeleinden en een focus op winstmaximalisatie in plaats van competitief evenwicht. Deze drang naar winst kan leiden tot financieel mismanagement, wat de kans op fraude binnen de sportwereld vergroot (Manoli & Antonopoulos, 2022). Echter, de focus op korte termijn resultaten met betrekking tot het sportieve aspect, kunnen ook fraude in de hand werken.
PrOFS onderzoek en de toonaangevende literatuur tonen aan dat structureel onevenwicht in de beloning van sporters/teams, voor een competitief onevenwicht zorgt. Dit leidt ertoe dat kleinere teams niet langer competitief kunnen zijn, wat de motivatie voor het plegen van fraude vergroot (Struyve et al., 2024; Gotelaere & Paoli, 2024; Hill, 2010).
AANBEVELINGEN
PrOFS onderzoek toont aan dat specifieke wetgeving voor sportfraude de rol van de politie en justitie binnen het netwerk kan versterken. Zo zou men matchfixing bijvoorbeeld specifiek strafbaar kunnen stellen om strafrechtelijke vervolging te faciliteren - ook al voorziet het huidig kader reeds in een aantal niet-specifieke juridische gronden die kunnen toegepast worden - en kan dat een positieve impact hebben op de rol van politie en justitie.
KWETSBAARHEDEN
Uit PrOFS onderzoek blijkt dat niet of slecht betaalde atleten sneller geneigd zijn om deel te nemen aan gok gerelateerde wedstrijdvervalsing. Ook scheidsrechters, makelaars en bestuursleden hebben vaak onderliggende financiële motivaties om sportfraude te plegen (Struyve et al., 2024).
Uit PrOFS onderzoek blijkt dat sportieve motivaties veelal aan de basis liggen van niet-gok gerelateerde match-fixing. Echter, vaak zijn deze sportieve motivaties gerelateerd aan bijkomende financiële motivaties, bijvoorbeeld bij het vermijden van promotie, kunnen er extra premies verdiend worden het seizoen nadien (Vanwersch, Vandercruysse et al., 2024).
Uit PrOFS onderzoek blijkt dat, naast andere factoren, gokverslavingen vaak ten grondslag liggen aan de financiële problemen van atleten (Struyve et al., 2024). De literatuur toont aan dat atleten een kosten-batenanalyse uitvoeren wanneer zij beslissen om al dan niet over te gaan tot wedstrijdvervalsing. Deze analyse wordt echter sterk beïnvloed door verslavingen, zoals gokverslaving (Vanwersch et al., 2022).
Uit PrOFS onderzoek blijkt dat gok gerelateerde wedstrijdvervalsing vaak gepaard gaat met criminele organisaties die atleten en/of trainers onder druk zetten of intimideren om hen tot deelname aan wedstrijdvervalsing te dwingen (Struyve et al., 2024).
Uit PrOFS onderzoek blijkt dat ook sociale motivaties op microniveau aan de grondslag kunnen liggen van niet-gok gerelateerde match-fixing. Onderzoek in tennis en voetbal toonde aan dat motivaties voor het plegen van niet-gok gerelateerde match-fixing vaak te maken hebben met vriendschappen, of het helpen van de tegenstander om een sportief doel te bereiken (Vanwersch, Vandercruysse et al., 2024).
Individuele percepties kunnen ervoor zorgen dat de motivatie stijgt om fraude te plegen. Uit PrOFS onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat sporters eerder geneigd zijn om frauduleuze praktijken te accepteren als ze hun club als competitiever tegenover andere clubs ervaren (Tissot et al, forthcoming).
AANBEVELINGEN
Op microniveau kunnen we alleen een beroep doen op de zelfdiscipline van elk individu om een bestaande ethische cultuur na te leven en iedereen aanmoedigen om een voorbeeldrol op te nemen. Deze aanmoedigingen op het microniveau kunnen gebeuren door in te zetten op een (de)normalisatie van frauduleus gedrag, carrière advies en begeleiding.